بیماری فتق چیست؟ آیا این بیماری خطرناک است؟
اگر تا به حال متوجه بادکردگی، بیرون زدگی یا تود های در بدن خود و اطرافیان شده اید یا می‌خواهید درباره باد فتق بیشتر بدانید تا انتهای این مقاله با وب سایت دکتر سعید شمس همراه باشید.
اگر زمان کافی برای مطالعه این نوشتار ندارید می توانید فایل صوتی زیر را که دکتر سعید شمس جراح لاپاراسکوپی درباره این عارضه توضیح داده اند مطالعه کنید:
فتق چیست؟
فتق (Hernia) یا هرنی ها به خارج شدن عضوی از بدن از جای اصلی خود و تغییر مکان به حفره یا بافت مجاور گفته می شود. این عارضه به دلیل تضعیف لایه های درونی عضلات (معمولا شکمی) رخ می دهد و باعث کشیدگی یا پارگی در جدار شکم یا دیافراگم می شود.
فتق ممکن است بدون درد و علائم خاصی باشد یا اینکه دردی از خفیف تا شدید ایجاد کند. درد در حین استراحت یا در حال انجام فعالیت های خاصی مانند دویدن ممکن است ایجاد شود که در ادامه در این رابطه صحبت خواهیم کرد.
این مشکل ممکن است ارثی باشد و از زمان تولد دیده شود یا اینکه اکتسابی باشد و با گذشت زمان به وجود آید. در همه انواع هرنی، بیمار با خطر قطع خون روبه رو است. تورم حاصل از باد فتق ممکن است فشار زیادی وارد کرده و با انقباض رگ های خونی سبب کاهش یا قطع خون رسانی به بافت های بیرون زده شود.
فتق کجاست؟
این عارضه به‌طور معمول در ناحیه شکمی دیده می شود اما ممکن است در ناف، ران و کشاله ران نیز رخ دهد. درواقع هرنی در هرجایی رخ می دهد که جداره بافت نگه دارنده اندام ضعیف باشد که در زیر این موارد بررسی می‌کنیم:
- فتق کشاله ران یا مغبنی (Inguinal hernia): رایج ترین نوع این عارضه است و زمانی دیده می شود که روده با فشار از نقطه ضعیف شده عبور و وارد دیواره شکمی می شود. کانال مغبنی در کشاله ران قرار دارد، این کانال در مردان محل ورود اسپرماتیک (طناب منوی) از شکم به کیسه بیضه است و در زنان حاوی رباطی است که به نگه داشتن رحم در جای خود کمک می‌کند؛ البته این فتق در مردان شایع تر است. بیضه های مردان در زمان کمی پس از تولد از کانال مغبنی عبور کرده و پایین می‌رود، این کانال باید پس از عبور بیضه ها کاملا بسته شود اما گاهی به‌طور کامل بسته نشده و منطقه ضعیف و مستعد فتق را ایجاد می کند.
- فتق هیاتال (Hiatal hernia): این نوع هرنی بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود. در این عارضه، بخشی از معده از طریق شکافی در دیافراگم، به حفره سینه وارد می شود. دیافراگم صفحه ای ماهیچه‌ای است که اندام های شکمی را از اندام های قفسه سینه جدا می کند و همچنین با انقباض خود، در کشیدن هوا به درون ریه ها نقش دارد. علائم فتق هیاتال رفلاکس محتویات معده به مری و سوزش معده است.
- فتق ناف (Umbilical hernia): این فتق در نوزادان زیر 6 ماه مشاهده می شود. در این نوع از بیماری، روده کودک از طریق شکافی در دیواره شکم و نزدیک به ناف بیرون می زند. این نوع هرنی، تنها نوعی است که به‌طور خود به خود برطرف می شود زیرا عضلات شکمی به مرور قوی تر می شوند.
- فتق برشی (Incisional hernia): این عارضه بعد از عمل جراحی روی شکم رخ می دهد و باعث بیرون زدگی قسمتی از روده از شکاف جراحی یا ناحیه ضعیف شده اطراف آن می شود.
علائم فتق چیست؟
شایع ترین علامت این عارضه، تورم، برآمدگی و وجود توده ای در بخش مورد نظر است که معمولا در زمان ایستادن، خم شدن یا سرفه کردن، این برآمدگی یا توده به طور واضح تری قابل لمس است. مثلا در فتق کشاله ران ممکن است توده ای در هریک از استخوان های شرمگاهی (محل پیوند کشاله ران و ران) ظاهر شود. همچنین در فتق کشاله ران ممکن است با این علائم نیز روبه رو شوید:
- احساس درد معمولا در ناحیه پایین شکم و محل برآمدگی به‌خصوص هنگام سرفه، خم شدن یا بلند کردن اجسام؛
- احساس سوزش؛
- احساس وجود حباب در قفسه سینه؛
در فتق هیاتال اختلال در بلع غذا، درد قفسه سینه و بازگشت اسید معده به مری و احساس سوزش مشاهده می شود و در فتق نافی تنها علامت آن، وجود برآمدگی است، این برآمدگی زمانی که کودک گریه می کند، حس می شود.
علائم باد فتق در مردان چیست؟
یکی از آسیب های جدی که ممکن است افراد بنا به دلایل مختلف آن را تجربه کنند هرنی است، که اغلب نشانه ها و علائم این عارضه برای آقایان و بانوان یکسان می باشد. این بیماری مسئله ای نگران کننده است که به علت ضعف یا پارگی در عضلات و دیواره شکمی اتفاق می افتد، این عارضه باعث می شود تا سایر اندام های داخلی در جایگاه نامناسبی قرار گرفته و معمولاً آسیبی جدی به اندام های مجاور وارد می کند.
اما مسئله بسیار مهمی که تمامی افراد به آن توجه ویژه دارند این است که علائم باد فتق چیست تا بتوانند به محض مشاهده نشانه های اولیه برای بررسی دقیق به پزشک مراجعه کنند. طبق تحقیقات انجام شده متخصصان علائم شایع و حتمی فتق را برای تمامی افراد برجستگی هایی می دانند که در ناحیه آسیب دیده قابل لمس است، البته این برجستگی ها معمولاً برای آقایان در کشاله ران بیش از جای دیگر حس می شود. همواره توجه داشته باشید که معمولاً برجستگی های ناشی از این عارضه در بدن آقایان هنگام ایستادن، خم شدن و سرفه کردن بیش از هر وقت دیگری قابل لمس است.
افراد مبتلا به فتق معمولاً در حالت درازکش اثرات محدودتری از این برآمدگی ها را متوجه می شوند. اینکه هرنی در کدام قسمت اتفاق بیفتد علائم و نشانه های متفاوتی خواهد داشت، به عنوان مثال کسانی که با فتق معده مواجه هستند معمولاً سوزش سر دل و مشکل در بلع را تجربه می کنند، البته این افراد شکایت زیادی از درد قفسه سینه داشته و معتقدند که هنگام انجام تحرکات عادی با محدودیت های بسیار زیادی مواجه هستند.
با این حال برخی از افراد مبتلا به این عارضه به ویژه آقایان ممکن است هیچ گونه علائم ناشی از این عارضه را تجربه نکنند و گاهاً فتق می تواند بدون علائم و نشانه باشد که البته بررسی های دیر هنگام منجر به آسیب های بسیار جدی و خطرناک خواهد شد. بنابراین بهتر است که چکاپ های سالانه و دوره ای را جدی گرفته و با مشاهده کوچک ترین علائم ناشی از هرنی سریعا به پزشک مراجعه کنید.
باد فتق در مردان کجاست؟
فتق کشاله ران معمولاً برای آقایان شایع تر است، ممکن است فتق کشاله ران و بیرون زدگی روده ها از جداره اصلی شکم برای تمامی افراد رخ دهد اما بیشتر آقایان چنین آسیبی را تجربه کرده که معمولاً به فتق بیضه ختم می شود. بسیاری از آقایانی که با فتق بیضه مواجه هستند معمولا چنین آسیبی را در بیضه سمت راست بیش از سمت چپ مشاهده می کنند.
اگر بخواهیم کمی تخصصی تر در مورد فتق در مردان صحبت کنیم باید بدانید که چنین آسیبی حتی ممکن است به صورت مادرزادی برای کودکان پسر وجود داشته باشد. توجه داشته باشید که هرگونه آسیب به حفره های شکمی و قرار گرفتن آن تحت فشارهای مضاعف و خارج از حد طبیعی احتمال بروز فتق بیضه و روده را برای آقایان افزایش می دهد.
بسیاری از آقایان به دلیل داشتن سرفه های شدید و مزمن و بلند کردن ناگهانی اجسام سنگین و حتی بزرگی پروستات ممکن است پارگی فاسیا و یا عضلات شکمی را تجربه کنند. ایجاد هرنی به هیچ عنوان دور از انتظار نبوده و خارج شدن اعضای شکمی از جایگاه اصلی آنها آسیب های جدی را به همراه دارد. هرگونه آسیب به عضلات ناحیه شکمی بر اثر فعالیت های فیزیکی نامناسب و حتی عمل های جراحی مانند عمل اسلیو معده احتمال بروز فتق یا هرنی را افزایش می دهد و می تواند برای تمامی افراد به ویژه آقایان دردسر و عواقبی را به همراه داشته باشد.
علائم باد فتق در زنان چیست؟
برخی از افراد تصور می کنند که علائم باد فتخ در زنان و مردان با یکدیگر متفاوت است، چنین تصوری اشتباه است و باید بدانید که اغلب علائمی که به واسطه این بیماری اتفاق می افتد برای تمامی افراد یکسان و مشترک خواهد بود. اما زمانی که افراد وضعیت جسمانی نامناسبی داشته و یا با ضعف های فیزیکی مواجه هستند معمولاً علائم ناشی از این آسیب جسمانی را بیش از هر فرد دیگری متوجه می شوند.
اغلب بانوانی که با این عارضه مواجه هستند معمولا به راحتی این برجستگی ها را لمس کرده و البته زمانی که به پشت دراز می کشند ممکن است دیگر این برآمدگی ها قابل تشخیص نباشند. زمانی که فرد دراز می کشد و یا اضافه وزن دارد و چربی های زیرجلدی آن بیش از حد نرمال است و ممکن است نتواند به راحتی برآمدگی های ناشی از باد فتق را لمس کند.
اکثر خانم هایی این که عارضه را دارند، اعلام کرده اند که هنگام خندیدن، گریه کردن و حتی سرفه کردن این برآمدگی ها را بیش از هر وقت دیگری حس نموده اند، البته گاهاً هنگام اجابت مزاج و انجام فعالیت های فیزیکی این عارضه بیشتر از هر زمان دیگری قابل لمس است و در چنین موقعیت هایی است که افراد به چنین عارضه ای پی می برند.
همانطور که گفته شد باد هرنی در برخی از افراد علائم و نشانه های مشهود و قابل لمسی ندارد پس با مشاهده کوچک ترین درد در بخش های مختلف بدن به ویژه شکم باید سریعاً بررسی های تکمیلی انجام شود. قطعاً دردهایی که به صورت پیوسته یا گذرا اتفاق می افتد ناشی از یک آسیب جسمانی می باشد و نباید با بی توجهی از کنار آن عبور کرد.
باد فتق برای آقایان و هم بانوان مسئله خطرناک است، اما بانوان به دلیل داشتن دوره های بارداری ممکن است نسبت به این مسئله حساسیت بیشتری داشته و باید سریعاً برای درمان آن اقدام کنند تا مبادا به آسیبی جبران ناپذیر و خطر آفرین تبدیل شود.
فتق در زنان کجاست؟
برخی از آسیب های جسمانی مانند فتق تنها برای آقایان نیست و گاهاً برخی از بانوان چنین بیماری را تجربه می کنند، اما معمولاً فتق کشاله ران ۷ برابر بیشتر برای آقایان اتفاق می افتد و احتمال بروز آن برای بانوان محدودتر است.
اما تمامی بانوانی که هرنی را تجربه می کنند معمولاً دردهای پیوسته در کشاله ران را احساس کرده و البته حالاتی مانند تهوع، استفراغ، تب و حتی دردهای شدید در ناحیه معده برای آنها اتفاق می افتد. درصد بیشتری از بانوان که با بیماری فتق مواجه هستند این آسیب را در دوره بارداری متحمل می شوند، زمانی که جنین در شکم مادر شروع به رشد می کند با بزرگتر شدن آن احتمال بروز هرنی بارداری افزایش می یابد.
زمانی که فتق برای بانوان اتفاق می افتد و این افراد در دوران بارداری هستند هنگام خم شدن و راه رفتن درد زیادی را متحمل می شوند. توجه کنید که این عارضه در دوران بارداری مسئله جدی و نگران کننده ای است که اگر متوجه علائم آن می شوید باید با پزشک خود در میان بگذارید.
معمولا بانوان به دلیل ضعف هایی که در عضلات تجربه می کنند با چنین آسیبی مواجه خواهند شد از این رو متخصصان توصیه و تاکید فراوانی به بانوان دارند که با انجام فعالیت های ورزشی به تقویت عضلات شکمی کمک کرده تا مبادا با چنین بیماری خطرناک و آسیب رسانی مواجه شوند.
درمان فتق چیست؟
روش درمانی که پزشکان برای هر فرد پیش می گیرند به اندازه فتق و شدت علائم آن بستگی دارد. معمولا بهترین راه برای بیمارانی که دچار فتق هستند و درد و علائم شدید نشان نمی دهند، صبر و کنار آمدن با آن است. به‌طور کلی سه گزینه پیش روی بیماران و پزشکان قرار دارد:
- تغییر سبک زندگی: تغذیه مناسب و رعایت نکاتی مثل متعادل نگه داشتن وزن یا انجام برخی ورزش ها، می توانند علائم فتق را تعدیل بخشند و درد را کاهش دهند.
- دارو: بعضی داروها نیز علائم این بیماری را کاهش می دهند ولی از بین برنده آن نیستند. به یاد داشته باشید که هر گونه دارو و قرص برای درمان فتق باید حتما زیر نظر پزشک مصرف شوند.
- جراحی: درمان قطعی این بیماری جراحی است.
جراحی فتق چیست؟
همان طور که پیش تر گفتیم، فتق شکم و درمان آن و همچنین درمان فتق معده و دیگر انواع این بیماری ممکن است بسته به شرایط و علائم، نیاز به جراحی داشته باشد. دو روش عمل جراحی برای درمان این عارضه وجود دارد: جراحی باز و عمل لاپاروسکوپی. انتخاب نوع عمل به عهده پزشک جراح است که با توجه به مواردی از جمله سن بیمار، نوع هرنی، شرایط عمومی و… تصمیم گیری می شود.
- جراحی باز فتق (هرینوپلاستی): این عمل تحت بیهوشی صورت می گیرد. جراح با ایجاد شکاف، بافت بیرون زده را به داخل فشار می‌دهد؛ سپس شکاف را با بخیه، گیره یا چسب جراحی می بندد. این عمل دوره نقاهت طولانی تری نسبت به لاپاروسکوپی دارد و ممکن است چند هفته طول بکشد تا فرد قادر به انجام امور روزمره شود.
- لاپاراسکوپی (روش سوراخ کلید): لاپاراسکوپ ابزاری نازک و شبیه به تلسکوپ است که جراح آن را با ایجاد برشی کوچک در ناف وارد می‌کند. این ابزار به یک دوربین کوچک مجهز است که تصویر را از درون بدن به صفحه مانیتور انتقال می دهد. جراح نقایص موجود در دیواره شکم را پوشانده و بافت را با مش تقویت می کند. این روش با بیهوشی عمومی انجام می شود و حین عمل بیمار دردی نخواهد داشت. این عمل دوره نقاهت بسیار کوتاه تر، درد کمتر، بخیه کمتر و زخم کوچک تری نسبت به جراحی باز دارد و همچنین بیمار به مراتب سریع تر به امور روزانه برمی گردد.
برای مشاهده فیلم عمل فتق ویدیو زیر را تماشا کنید:
آیا باد فتق بیماری است؟
تمامی کسانی که با این عارضه مواجه هستند این مسئله را در ذهن دارند که آیا فتق نوعی بیماری به شمار می آید یا خیر؟ به طور قطعی می توان گفت که فتق یکی از بیماری های خطرناک است که منجر به ایجاد آسیب های جدی در سلامت اعضای حیاتی بدن می شود.
توجه داشته باشید که اگر در زمان مناسب برای درمان فتق به پزشک مراجعه نکنید متخصصان مجبور می شوند که بخش های آسیب دیده را به طور کامل تخلیه کنند. به عنوان مثال زمانی که فتق کشاله ران اتفاق می افتد اگر درمان های لازم برای بهبود وضعیت روده ها انجام نشود پزشک مجبور میشود که طی جراحی های پر تهاجم اقدام به تخلیه بخش مسدود شده از روده کرده و این مسئله قطعاً برای سیستم گوارشی افراد دردسرآفرین خواهد شد.
اگر این بیماری به موقع درمان نشود ممکن است عوارضی مانند خونریزی های داخلی، عفونت و حتی آسیب به عروق و احشای دیگر را به همراه آورد.
معمولا بیماری فتق در آقایان بیشتر است و احتمال ابتلا به چنین آسیبی به دلیل نوع فعالیت هایی که انجام می دهند بیش از بانوان خواهد بود، اما توجه کنید که اگر هرنی به موقع و درست بهبود نیابد منجر به آسیب به بیضه ها شده و مشکلاتی را به همراه دارد که برخی از آنها قابل درمان نخواهند بود.
نکته حائز اهمیت در مورد هرنی این است که این نوع بیماری قابلیت درمان دارد، اما مهم است که در زمان مناسب و پیش از آنکه آسیب ها گسترش پیدا کند به پزشک مراجعه کنید. پس اگر علائم این بیماری را احساس می کنید بهتر است که بدون نگرانی به پزشک مراجعه کرده و اطمینان داشته باشید که این بیماری قابل درمان است و پزشک می تواند سلامت شما را حفظ کرده و از آسیب های بیشتر جلوگیری خواهد کرد.
فتق چگونه به وجود می آید؟
تمامی کسانی که با بیماری فتق مواجه هستند قطعاً این سوال را در ذهن دارند که هرنی چگونه به وجود می آید و چه عواملی می تواند بر بروز این بیماری موثر باشد؟
برخی از نوزادان به صورت مادرزادی به فتق شکمی مبتلا هستند، اگر در دوران جنینی دیافراگم آنها به درستی رشد نکرده باشد احتمال بروز فتق نافی برای آنها بسیار زیاد است. البته متخصصان فتق شکم را برای افراد بزرگسال از شایع ترین نوع آن دانسته و معتقدند که چاقی بسیار زیاد (شاخص توده بدنی بالا)، فعالیت های شدید و البته سنگین و همچنین بارداری برای بانوان از مهمترین دلایل به وجود آمدن این عارضه است.
اگر بخواهیم کمی تخصصی تر در مورد ایجاد این عارضه صحبت کنیم باید بگوییم که گاهی اوقات لایه درونی عضلات شکمی دچار ضعف بسیار شدید می شود و نهایتاً پس از تورم با پارگی مواجه خواهد شد، این مسئله باعث می شود که فشاری مضاعف از سمت لایه های داخلی به دیواره خارجی شکم وارد شده و نهایتاً منجر به پارگی فتق می شود. اما لازم است بدانید که اگر این پرده نازک و حساس دچار پارگی شود تمامی اعضا و احشای داخلی از جای اصلی خود جابجا شده و مشکلات زیادی به همراه خواهد داشت.
اگر بخش کوچکی از اعضای داخلی در حفره های ایجاد شده به دام بیفتد منجر به مسدود شدن این بخش شده و مشکلات گوارشی و البته بیماری های شدید و خطرناک پدیدار خواهد شد. با این تفاسیر توصیه می شود که به هیچ عنوان فتق را بیماری بی اهمیت جلوه نداده و به محض مشاهده علائم اولیه سریعاً برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
