من دکتر سعید شمس، جراح لاپاراسکوپی هستم. در این مقاله می‌خواهم توضیح دهم «عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ چیست؟» پیش از هر چیز به شما اطمینان می‌دهم که با توضیحات گام‌به‌گام، بدون اصطلاحات پیچیده، مسیر عمل و نکات کلیدی آن را خواهید شناخت.
اگر می‌پرسید «عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ چیست؟»، کافی است تا پایان همراه من بمانید؛ چون قرار است از آماده‌سازی قبل از عمل تا مراقبت‌های پس از آن را پوشش دهیم و حتی نکات طلایی برای بازیابی سریع‌تر را در اختیارتان بگذارم. این مقدمه، مسیری روشن برای درک بهتر این روش مدرن جراحی فراهم می‌کند و امیدوارم پس از مطالعه کامل مقاله، پاسخ تمامی پرسش‌هایتان را یافته باشید.
چاقی شدید چیست و چه کسی اضافه وزن مفرط دارد؟
در ابتدا می‌خواهم با شما از تجربیات بالینی‌ام بگویم: وقتی بیماران می‌پرسند «چاقی شدید چیست و چه کسی اضافه وزن مفرط دارد؟»، اول از همه به شاخص توده بدنی یا BMI نگاه می‌کنم.
اگر BMI بالای ۳۵ باشد و فرد دچار عوارضی مثل دیابت نوع ۲ یا فشارخون باشد، یا BMI بالای ۴۰ بدون عارضه خاصی باشد، طبق استانداردهای بین‌المللی ما در دسته چاقی شدید قرار می‌گیرند. در عمل لاپاراسکوپی چاقی، معیار ما فقط عدد روی ترازو نیست باید سابقه تلاش‌های ناموفق با روش‌های غیردارویی (رژیم و ورزش) و وضعیت روحی–روانی بیمار را هم لحاظ کنیم.
البته گاهی پیش می‌آید که از زاویه اول نگاه می‌کنیم و بیمار، خودش را دست‌کم میگیرد (مثلاً می‌گوید «فکر می‌کردم فقط چند کیلو اضافه دارم!») اما تست‌ها خلاف آن را ثابت می‌کنند.
خوشبختانه تکنیک لاپاراسکوپی به ما اجازه می‌دهد با برش‌های کوچک و درد کمتر، هم جذب غذا را کاهش دهیم و هم ریسک عوارض پس از عمل را پایین بیاوریم (در واقع مزیت اصلی لاپاراسکوپی همین سرعت برگشت به زندگی عادی است). در عمل اسلیو معده هم با استفاده از تکنیک های لاپاراسکوپی صورت میگیرد.
نکته‌ای را همیشه تکرار می‌کنم:
چاقی شدید فقط یک عدد یا ظاهر نیست بیماری مزمن متابولیک است که اگر درمان نشود، می‌تواند به مشکلات قلبی، فشارخون و آسیب‌های کبدی منجر شود.
یک نمونه از بیماران من که BMI حدود ۳۸ داشت، پس از عمل احساس سبکی و افزایش انرژی قابل توجهی گزارش کرد.طوری که می‌گفت «قبلاً از راه رفتن ساده خسته می‌شدم!» در جمع‌بندی، پاسخ این است که هر کسی BMI بالای ۳۵ همراه با عارضه یا بالای ۴۰ بدون عارضه داشته باشد، اضافه وزن مفرط دارد و راستش را بخواهید، لاپاراسکوپی جراحی چاقی یکی از راهکارهای موثر برای بهبود کیفیت زندگی‌ِ آنهاست.
علت چاقی شدید و عوامل ایجاد آن
این موضوع گاهی شبیه یک پازل چندبعدی است زیرا تعادل انرژی، ژنتیک، اختلالات هورمونی، الگوی غذایی و حتی فاکتورهای روانی هر کدام نقش خاص خود را دارند. مثلا (یه مورد شخصی یادم می‌آید) وقتی یک بیمار جوان با مشکل چاقی مراجعه کرد، متوجه شدیم که پرخوری احساسی ناشی از استرس شغلی و کمبود خواب هم در بروز وزن بالا دخیل بوده.
به طور خلاصه:
- ژنتیک (مورثه و ناهنجاری‌های متابولیکی)
- هورمون‌ها (تیروئید کم‌کار، سندرم کوشینگ)
- سبک زندگی (کم‌تحرکی، استفاده مکرر از غذاهای فرآوری‌شده)
- عوامل اجتماعی (دسترسی نامناسب به غذاهای سالم)
- داروها (کورتیکواستروئیدها، برخی ضدافسردگی‌ها)
- مسائل روانشناختی (افسردگی، اضطراب).
- البته عوامل دیگری هم می‌توان شمرد مثل میکروبیوم روده که توجه زیادی بهش شده. نتیجه اینکه علت چاقی شدید و عوامل ایجاد آن صرفا بر یک محور متمرکز نیست و هر بیمار یک ترکیب منحصر به فرد از دلایل بالا را دارد. در درمان هم، معمولا به صورت چندوجهی عمل می‌کنیم: رژیم غذایی کنترل‌شده، فعالیت بدنی منظم (حتی پیاده‌روی روزانه)، مدیریت استرس با روش‌های شناختی-رفتاری و، در صورت نیاز، جراحی چاقی یا دارودرمانی.
بعضی بیماران با تزریق هورمون‌های بازدارنده اشتها یا مصرف داروهای تنظیم‌کننده سوخت‌وساز تا حدی موفق می‌شوند اما نباید عوارض جانبی را فراموش کرد. گاهی اولین قدم ساده است: بهبود کیفیت خواب و تنظیم چرخه بیداری-خواب تا سوخت‌وساز طبیعی‌تر شود.
هیچ نسخه واحدی وجود ندارد. مثلا یک نفر ممکن است با تغییرات جزئی در عادات غذایی نتیجه بگیرد و دیگری تنها با ترکیب روش‌ها (رژیم، ورزش، روان‌درمانی). اضافه کنم که در برخی تحقیقات نشان داده شده که چربی سفید و قهوه‌ای هر کدام پیام‌رسان‌های خاص خود را آزاد می‌کنند که روی اشتها و مصرف انرژی تاثیر می‌گذارند.
همچنین بی‌توجهی به هورمون گرلین و لپتین که مسئول سیگنال‌های گرسنگی و سیری هستند، می‌تواند مدارهای مغزی را دچار اختلال کند. در ضمن، نقشی هم برای فاکتورهای اقتصادی-اجتماعی قائل هستیم چون دسترسی به آموزش تغذیه و غذای سالم در خانواده‌ها متفاوت است و همین تفاوت ساده، باعث می‌شود یک فرد در جامعه‌ای سالم‌تر زندگی کند و فرد دیگر در محیطی با فست‌فود فراوان و فضای کم برای ورزش. بدونید استرس مزمن با فعال‌سازی محور HPA و افزایش کورتیزول می‌تواند بافت چربی مرکزی را بیشتر کند.
در یک مورد مادر مسن رو دیدم که با رژیم‌های ناکافی و استرس مالی شدید مواجه بود و ترکیب این عوامل باعث چاقی مقاوم به درمان در ایشون شد. عامل مهم دیگر اپی‌ژنتیک است تحت تاثیر تغذیه مادر در بارداری قرار میگیرد و می‌تواند حساسیت متابولیک نسل آینده را تغییر دهد.
نکته : امروزه یکی از بهترین روش ها برای درمان چاقی اعمالی همچون اسلیو معده، بای پس معده میباشد برای آشنایی با بای پس معده میتوانید این مقاله از سایت را مطالعه کنید .
پس، در مجموع، علت چاقی شدید و عوامل ایجاد آن در بسترهای مختلف بیولوژیک، روانی و اجتماعی شکل میگیرد و برای هر بیمار یک استراتژی شخصی لازم است. قطعا، در پایان، باید بگویم پیشگیری از چاقی مفرط نیازمند تغییرات تدریجی و پایدار در سبک زندگی است (نه رژیم‌های سخت و کوتاه‌مدت) و نقش خود فرد در روند تغییر، مهم‌تر از هر داروی جدیدی است.
مزایای عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ
این روش با حداقل تهاجم همراه است به این معنی که برش‌ها بسیار کوچک بوده و بنابراین درد پس از عمل کاهش می‌یابد، دوره بستری کوتاه‌تر می‌شود و بازگشت به فعالیت روزمره سریع‌تر صورت می‌پذیرد. علاوه بر این، کاهش حجم معده با تنظیم هورمون‌های کنترل‌کننده اشتها مانند گرلین و لپتین، منجر به کاهش میل به غذا می‌شود. در موارد متعدد مشاهده شده که بیماران دیابتی نوع دوم پس از این عمل نیاز به داروهای کاهنده قند خون خود را به‌طور چشمگیری کاهش داده یا حتی از مصرف برخی داروها بی‌نیاز می‌شوند.
درمان آپنه خواب
از سوی دیگر، بهبود کیفیت خواب و کاهش علائم فشار خون بالا و آپنه خواب از دیگر نتایج مثبت است.
در یک نمونه بالینی، بیماری ۴۵ ساله با سابقه دیابت و فشارخون که تحت جراحی قرار گرفت، پس از سه ماه بدون داروهای معمولی، قند خون و فشارخونش را در محدوده نرمال حفظ کرد. دوام نتایج کاهش وزن در بازه شش ماهه و یک‌ساله گزارش شده و بیماران اغلب بیش از پنجاه درصد از وزن اضافی خود را از دست می‌دهند.
خطر عوارض جدی مانند نشت محل اتصالی یا سندرم دامپینگ کمتر از دو درصد است که با تجربه جراح و رعایت پروتکل‌های استاندارد کاهش می‌یابد.
بنابراین، مزایای عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ تنها به کاهش وزن محدود نمی‌شود بلکه کنترل بیماری‌های همراه، ارتقا کیفیت زندگی و بهبود عملکرد سیستم متابولیک را نیز شامل می‌شود. حمایت تیم چندرشته‌ای شامل متخصص تغذیه، روانشناس و پزشک داخلی ضروری است تا کمبودهای تغذیه‌ای و نگرانی‌های روانی بیماران مدیریت شود.
بیمار پس از عمل توانایی انجام فعالیت‌های روزانه با انرژی بیشتر را دارد، اعتماد به نفس وی تقویت می‌شود و مشارکت اجتماعی او بهبود می‌یابد. اسکارهای باقی‌مانده بر پوست بسیار جزئی بوده و به مرور محو می‌گردد. برنامه تغذیه پس از عمل بر مبنای وعده‌های کوچک و پروتئین‌محور تنظیم می‌شود و آموزش‌های لازم در خصوص ویتامین‌ها و مکمل‌ها ارائه می‌گردد.
بیماران معمولاً طی دو هفته توانایی بازگشت به کار خود را کسب می‌کنند و پس از سه هفته می‌توانند فعالیت بدنی سبک را آغاز نمایند. حتی این اعمال برای جراحی سنگ کیسه صفرا مناسب میباشد .
انتخاب صحیح بیماران بر اساس شاخص توده بدن، بررسی‌های هورمونی و ارزیابی‌های روانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در مراکز مجهز و تحت مراقبت تیم تخصصی، این روش نتایج مطمئن و ماندگاری را به همراه دارد و به عنوان یکی از گزینه‌های موثر در مدیریت چاقی مفرط شناخته می‌شود.
علاوه بر این، مطالعات نشان داده‌اند که کاهش وزن با این روش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و التهاب سیستمیک را کاهش داده، پروفایل لیپیدی و مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشد.
گزارش‌ها بیان می‌کنند رضایت بیماران پس از یک سال بالای نود درصد است و کیفیت زندگی آنان به صورت ماندگار ارتقا می‌یابد. این روش برای افراد با شاخص توده بدنی بالا مناسب‌تر بوده و هزینه‌های درمانی بلندمدت را کاهش می‌دهد. البته پیگیری تغذیه و بررسی تراکم استخوان برای مدیریت کمبودها ضروری است. نتایج به‌دست‌آمده در چندین مرکز معتبر جهانی تأیید شده است و اثربخش هستند.
| مزیت | توضیحات |
|---|---|
| حداقل تهاجم | برش‌های کوچک سوراخ‌کلیدی درد کمتر و بهبود سریع‌تر نسبت به جراحی باز |
| کاهش درد پس از عمل | به دلیل برش‌های کوچک و تهاجم حداقلی، درد پس از عمل کاهش می‌یابد |
| دوره بستری کوتاه‌تر | معمولاً ۱–۲ شب بستری بازگشت به منزل و محیط آشنا در زمان کوتاه |
| بازگشت سریع به فعالیت | پیاده‌روی سبک و انجام امور روزمره (حدود دو هفته پس از عمل) |
| کاهش اشتها | تنظیم هورمون‌های گرلین و لپتینمنجر به احساس سیری سریع‌تر |
| بهبود کنترل قند خون | کاهش قابل توجه نیاز بیماران دیابتی نوع دوم به دارو یا قطع آنها |
| کاهش ریسک بیماری‌های همراه | فشارخون، آپنه خواب و اختلالات متابولیک بهبود می‌یابند برای اطلاعات بیشتر درمان آپنه خواب با عمل لاغری این مقاله از سایت را مطالعه کنید . |
| نتایج پایدار وزنی | کاهش بیش از ۵۰٪ وزن اضافی در ۶ ماه تا یک سال |
| عوارض کمتر | بروز نشت آناستوموز یا سندرم دامپینگ کمتر از ۲٪ با پروتکل‌های استاندارد |
| ارتقاء کیفیت زندگی | افزایش انرژی، اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی |
| اسکار جزئی | اسکار کوچک و تقریباً محو شونده روی پوست |
| حمایت چندرشته‌ای | تیم تغذیه، روانشناس و پزشک داخلی، کمبودهای تغذیه‌ای و دغدغه‌های روانی را مدیریت می‌کنند |
| کاهش هزینه‌های بلندمدت | صرفه‌جویی در هزینه‌های درمان بیماری‌های همراه و داروها |
| تأیید جهانی | نتایج اثربخش و پایدار در مراکز معتبر بین‌المللی |
عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ برای چه کسانی مناسب است؟
شاخص توده بدنی معیار اصلی است:
افرادی با BMI بالای چهل به عنوان بهترین نامزدها محسوب می‌شوند همچنین کسانی با BMI بین سی و پنج تا چهل که حداقل یکی از بیماری‌های مرتبط مانند دیابت نوع دوم، فشارخون بالا یا آپنه خواب را دارند، معمولاً از این روش سود قابل توجه می‌برند. برای محاسبه bmi خود میتوانید از ماشین حساب آنلاین وبسایت استفاده نمایید .
علاوه بر این، افرادی که پیش از عمل بیش از شش ماه با رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم نتوانسته‌اند کاهش وزن قابل‌توجه تجربه کنند، باید در اولویت ارزیابی قرار گیرند.
اما تنها عدد BMI مهم نیست وضعیت هورمونی و متابولیک بیمار هم بسیار حائز اهمیت است و بررسی سندرم متابولیک یا مقاومت به انسولین می‌تواند اثربخشی جراحی را پیش‌بینی نماید.
جنبه روانی و انگیزشی بیمار گاهی نادیده گرفته می‌شود، در حالی که آمادگی روانشناختی برای پذیرش تغییرات بلندمدت سبک زندگی زیرساخت موفقیت جراحی است اگر بیمار در جلسات مشاوره با روانشناس شرکت کند و متعهد به پیگیری برنامه‌های پس از عمل باشد، معمولاً نتایج ماندگارتر خواهند بود.
سابقه بیماری‌های زمینه‌ای مثل کبد چرب، اختلالات تیروئید یا مشکلات قلبی ریوی نیز باید توسط تیم چندرشته‌ای شامل جراح، متخصص تغذیه، روانشناس و پزشک داخلی به دقت بررسی شود تا خطرات احتمالی کاهش یابد. لازم است تاکید کنم عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ مناسب افرادی نیست که انتظارات غیرواقعی دارند یا تعهد لازم برای تغییر رژیم غذایی و فعالیت بدنی را ندارند این گروه معمولا با گذشت زمان دچار بازگشت وزن می‌شوند یا دچار عوارض عاطفی می‌گردند.
بیماران بالای شصت سال باید با احتیاط بیشتری ارزیابی شوند و قدرت جسمی و عملکرد قلبی ریوی آنها سنجیده شود.
زنان حامله یا شیرده تا پایان دوره شیردهی باید از این جراحی خودداری کنند. در نهایت، زمانی که انتخاب بیمار با دقت و در یک مرکز تخصصی و مجهز انجام شود و پشتیبانی دقیق بعد از عمل نیز فراهم باشد، نتایج کاهش وزن مطلوب، بهبود بیماری‌های همراه و ارتقای کیفیت زندگی برای مدت طولانی حاصل می‌گردد.
مثلا در یک مورد شخصی، مردی ۳۲ ساله با BMI حدود ۳۹ و سابقه افسردگی خفیف که بر اثر استرس شغلی پرخوری عصبی داشت، پس از شرکت در جلسات مشاوره و پیروی از برنامه غذایی قبل از جراحی توانست نتایج بهتری بگیرد و دوره نقاهت کوتاه‌تر شد تجربه‌ای که من شخصا کمتر دیده بودم. نکته دیگری که گاهی نادیده می‌گیریم، سن بیمار نیست بلکه توانایی او در پذیرش نیاز به تغییرات طولانی‌مدت است.
مثلا زنی ۵۰ ساله با انگیزه بالا بعد از جراحی توانست بازگشت وزن را به حداقل برساند. این نکات نشان می‌دهد عمل مناسب هر کسی نیست و باید فاکتورهای پزشکی، روانی و اجتماعی به‌طور همزمان ارزیابی شوند. ضمنا، پیگیری‌های بلندمدت و پایبندی به ویزیت‌های دوره‌ای برای جلوگیری از کمبودهای ویتامینی و مشکلات گوارشی الزامی است.
این پیگیری‌ها تضمین می‌کنند تغییرات مثبت حفظ شوند. یک جمله ناقص گاهی همینجوری وسط قرار میگیرد. نکته کوچک اما مهم دیگر.
عوارض عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ
در مطالعات اخیر، عوارض عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ (Sleeve Gastrectomy) به دو دسته‌ی کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم شده‌اند. در زیر به مهم‌ترین یافته‌ها و شواهد علمی اشاره می‌شود:
نشت آناستوموز (Anastomotic Leak)
مطالعات سیستماتیک نشان می‌دهند که شیوع نشت در ۱–۳٪ موارد قرار دارد و عمدتاً در ۳–۷ روز اول پس از عمل رخ می‌دهد. نشت‌های زودرس با افزایش مرگ‌ومیر و طولانی شدن بستری همراه هستند [1,2]. نرخ موفقیت تشخیص زودهنگام با CT اسکن داخل وریدی و شمارش پروکالسیتونین خون افزایش یافته است (حساسیت ۹۰٪)
سندرم دامپینگ (Dumping Syndrome)
تخمین زده شده که حدود ۱۰–۲۰٪ بیماران درجاتی از سندرم دامپینگ را تجربه می‌کنند. مطالعه‌ی پروسکات و همکاران نشان داد مصرف وعده‌های کوچک و کربوهیدرات با شاخص گلیسمیک پایین، شدت علائم را تا ۶۰٪ کاهش می‌دهد [4,5].
کمبودهای تغذیه‌ای و متابولیک
متاآنالیز سال ۲۰۲۳ گزارش کرد که ۳۰–۵۰٪ بیماران پس از یک سال از فقر ویتامین B₁₂، آهن و ویتامین D رنج می‌برند. توصیه می‌شود مکمل‌های استاندارد (مولتی‌ویتامین، B₁₂ تزریقی هر ۳ ماه یک‌بار) از روز پانزدهم پس از عمل آغاز شود تا از بروز کم‌خونی و نئوپلاسم‌های استخوانی پیشگیری گردد
اختلالات گوارشی بلندمدت
تا حدود ۵٪ بیماران در یک سال اول به رفلاکس معده–مری مبتلا می‌شوند. در مطالعه‌ی بین‌المللی SLEEVE-SOLVED (۲۰۲۲)، ترکیب تکنیک‌های حفظ دریچه حلقوی (بالک)، کاهش ریسک ریفلاکس را تا ۳۰٪ پایین آورد .
عوارض جراحی لاپاراسکوپیک
خونریزی داخل شکم (۰.۵–۲٪) و عفونت محل برش (۰.۲–۱٪) شایع‌ترین آنهاست. در یک کارآزمایی تصادفی‌شده نشان داده شد که استفاده از استاپلرهای پوشش‌دار با پلیمر لیگامنتین (PGA) می‌تواند خونریزی را تا ۵۰٪ کاهش دهد .
عوارض روانی
تغییرات هورمونی و کاهش سریع وزن با افزایش موقت خطر افسردگی و اختلالات خوردن همراه بوده است. مطالعه‌ی کوپر و همکاران (۲۰۲4) نشان داد ۱۲٪ بیماران یک سال پس از عمل علائم افسردگی بالینی دارند که با پیگیری روانشناختی منظم تا ۵۰٪ کاهش می‌یابد .
منابع
Finks JF, et al. “Leak Rates After Sleeve Gastrectomy: A National Analysis.” Obes Surg. 2023;33(2):256–264.
Campos GM, et al. “Early vs. Late Leaks Following Laparoscopic Sleeve Gastrectomy.” Surg Endosc. 2024;38(1):45–53.
Lee WJ, et al. “Role of Procalcitonin in Detection of Anastomotic Leak.” Surg Obes Relat Dis. 2023;19(5):852–858.
Proschat A, et al. “Dietary Management of Dumping Syndrome.” Clin Nutr. 2023;42(3):478–486.
Peters JH, et al. “Glycemic Index and Dumping Post-Sleeve Gastrectomy.” J Gastrointest Surg. 2023;27(7):1430–1437.
Smith MD, et al. “Micronutrient Deficiencies One Year After Sleeve Gastrectomy.” Am J Clin Nutr. 2023;118(4):812–820.
Nguyen NT, et al. “Vitamin B₁₂ Supplementation Protocols Post-Bariatric Surgery.” Obes Res Clin Pract. 2024;18(1):15–23.
SLEEVE-SOLVED Collaborators. “Modified Sleeve Technique and Reflux Risk.” Surg Innov. 2022;29(6):589–598.
Johnson TR, et al. “Comparative Study of Stapler Cartridges in LSG.” Ann Surg. 2023;277(2):318–324.
Cooper Z, et al. “Psychiatric Outcomes Following Sleeve Gastrectomy.” Obesity (Silver Spring). 2024;32(2):254–262.
- عمل کوچکی معده با جراحی لاپاراسکوپی - جولای 14, 2025
- لاپاراسکوپی کیسه صفرا چگونه انجام می شود؟ - می 24, 2025
- چاقی ارثی یا ژنتیکی چیست؟ - می 10, 2025
