طحال چیست و کجاست؟
یکی از سیستم هایی که باید در بدن سالم، عملکرد کاملی داشته باشد سیستم لنفاوی است. از وظایف سیستم لنفاوی که طحال نیز شامل آن می شود می توان به حذف مواد زائد خون، تولید گلبول‌های سفید، حفظ تعادل مایعات و… اشاره کرد.
در این مقاله از وب سایت دکتر سعید شمس جراح لاغری در تهران می آموزیم که طحال چیست و کجاست؟ چه کاری انجام می‌دهد؟ و همچنین درباره بیماری طحال، درمان این بیماری، علائم بزرگ شدن طحال، عوارض بزرگ شدن آن و عمل طحال اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار می دهیم.
طحال چیست؟
طحال از اجزای سیستم لنفاوی بدن بوده و در از بین بردن ضایعات سلولی، حفظ تعادل مایعات بدن، تولید گلبول های سفید و ساخت مواد دخیل در فرایند التهاب و بهبودی نقش دارد.
این عضو یکی از مهمترین اعضای بدن است که در سلامتی دستگاه گردش خون، پاکسازی بدن از مواد سمی و کمک به سیستم ایمنی با ساخت سلول های مورد نیاز نقش مهمی ایفا می کند.
ضعف طحال چیست؟
حال که با عملکرد طحال آشنا شده اید باید بدانید که این عضو کوچک اما مهم هم ممکن است با آسیب ها و بیماری هایی مواجه شود که باید سریعاً به آن رسیدگی کنید. ضعف طحال زمانی اتفاق می افتد که شما با نگه داشتن بیش از حد مدفوع عملکرد یا کارکرد درست این عضو را با اختلال مواجه نمایید.
البته اگر به طور پیوسته به پهلوی چپ بخوابید و یا اقدامات لازم را برای درمان یبوست انجام ندهید ضعف در طحال به طور قطعی اتفاق می افتد و عواقب و عوارض بسیار زیاد و سنگینی را در پی خواهد داشت.
یکی از مهمترین دلایل ایجاد ضعف در این عضو کوچک اما مهم، باقیماندن خون آلوده در بدن است. پزشکان توصیه دارند که حتماً با روش های موثر مانند حجامت در فصول مختلف سال به خروج خون آلوده کمک کرده و اجازه دهید که با این کار فیلتر یا تصفیه خون انجام پذیرد، قطعاً در چنین موقعیتی طحال پاکسازی شده و عملکردی بهتر و بدون محدودیت خواهد داشت.
ضعیف شدن این عضو، آسیب ها و عوارض بسیار زیادی را به همراه خواهد داشت، اگر بخواهیم ضعف طحال را در بدن با بیان ساده برایتان بازگو کنیم می توان اینگونه گفت که به طور معمول کبد خون سوداوی را به طحال می فرستد و از طریق آن به روده بزرگ منتقل می شود تا تمامی سموم و خون آلوده دفع شود.
اما زمانی که طحال از این خون های فاسد پر می شود، انتقال خون به پشت قلب و میان دو کتف آغاز می شود اما زمانی که طحال عملکرد ضعیفی داشته باشد کبد خون بیشتری را به فیلتر می فرستد و زمانی که طحال بیش از حد نرمال از خون فاسد پر شود این خون در بدن پخش خواهد شد.
در چنین شرایطی خون های آلوده در رگ ها رسوب می کند و منجر به ایجاد درد و ناراحتی و بروز بیماری هایی مانند درد کتف یا قلنج خواهد شد. البته به دنبال این شرایط آسیب هایی در ناحیه گردن و همچنین بروز سردرد و آرتروز هم دور از انتظار نخواهد بود.
حال که با عملکرد مهم طحال آشنا شده اید باید در فواصل زمانی کوتاه عملکرد این عضو مهم را بررسی کرده تا اگر اختلالی در کارکرد آن وجود دارد سریعاً بررسی های تکمیلی انجام پذیرد تا همواره جسمی سالم داشته باشید.
طحال کجاست؟
طحال عضوی داخل شکمی به رنگ بنفش، موربی (یا لوبیایی) شکل و به اندازه مشت انسان است و در قسمت فوقانی شکم، کنار معده، بالای کلیه چپ و زیر قفسه سینه سمت چپ قرار دارد.
وزن این عضو بین 75 تا 150 گرم و حدود 11 سانتی متر بوده و در هر دقیقه حدود 300 میلی لیتر خون از آن عبور می کند.
وظیفه طحال چیست؟
اگر نقش طحال را در بدن با جزئیات بیشتر بدانید قطعاً از سلامت این عضو مهم و حساس محافظت کرده و با این شرایط جسمی سالم و عاری از هرگونه آسیب و بیماری خواهید داشت.
همانطور که گفته شد این عضو نقش مهمی در تولید سلول های خونی دارد، از بدو تولد این عضو حساس فعالیت خود را شروع کرده و به تولید برخی از سلول های خونی مانند لنفوسیت ها و ماکروفاژها کمک شایانی می کند. ماکروفاژها سلول هایی می باشند که به هضم و نابودی سلول های مرده بدن کمک خواهند کرد، حال تصور کنید که طحال به تولید این سلول های مفید کمک کرده و چه نقشی مهمی را در حفظ سلامت بدن ایفا می کند.
اما از دیگر نقش های مهم طحال در بدن باید به نگهداری از سلول های خونی اشاره کرد، به طور کلی این عضو مانند یک منبع برای سلول های خونی به شمار می آید و زمانی که بدن به سلول های خونی احتیاج پیدا می کند طحال این سلول ها را آزاد کرده و به جریان خون منتقل می کند. با این حال توجه داشته باشید که در چنین شرایطی و زمانی که طحال عملکرد درست و بدون عیب و نقصی دارد بدن هرگز با کمبود سلول های خونی مواجه نشده و سایر بیماری ها و اختلالات شدید رخ نمی دهد.
همه ما می دانیم که سیستم ایمنی بدن نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت بدن داشته و با انواع بیماری ها و عوارض جسمانی مقابله می کند، عملکرد سیستم ایمنی بدن وابسته به برخی از اعضا مانند طحال است، طحال به گونه ای فعالیت دارد که به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و باعث می شود تا در مواجهه با عوامل بیماری زا و انواع عفونت ها عملکردی دقیق و سریع داشته باشد.
وجود برخی از اعضای بدن مانند طحال برای حفظ سلامت بدن و عملکرد درست سایر ارگان ها حیاتی می باشد، با وجود طحال، خون به راحتی تصفیه می شود و تمامی سموم، مواد مضر و تمامی سلول های مرده از خون پاکسازی و حذف خواهند شد.
کارکرد طحال در بدن چیست؟
امروزه تمامی افراد می دانند که طحال یکی از اعضای مهم بدن به شمار آمده و برای پاکسازی خون و تولید انواع سلول ها حضور چنین عضوی کاملاً حیاتی می باشد. اما اگر بخواهیم کارکرد این عضو را در بدن کمی جزئی تر بررسی کنیم ابتدا باید به این مسئله اشاره کرد که برای تولید برخی از سلول های خونی وجود این عضو لازم است.
از دوران جنینی و زمانی که عضوی به نام طحال شروع به رشد می کند عملکرد خود را تا حدودی آغاز کرده و روند کار آن از بدو تولد به صورت جدی تر انجام می شود. قطعاً اگر طحال وجود نداشته باشد تولید انواع سلول های سفید خون و تمامی سلول هایی که به هضم و نابودی سلول های مرده کمک می کند با اختلال مواجه شده و بدن در این زمینه به مشکل خواهد خورد.
مسئله بسیار مهمی که باید بدانید این است که سیستم ایمنی بدن از چند بخش تشکیل شده که مهم ترین آن طحال نام دارد، وجود این عضو در عملکرد درست سیستم ایمنی بدن کاملاً ضروری می باشد و به تقویت واکنش بدن نسبت به عوامل بیماری زا کمک زیادی خواهد کرد.
زمانی که طحال عملکرد درستی داشته باشد بدن در مواجهه با سایر عوامل عفونی و بیماری ها عملکرد بهتری خواهد داشت.
برخی از آسیب ها و بیماری های جسمانی که افراد متحمل می شوند به دلیل وجود عوامل بیماری زا، سموم و مواد مضری است که در خون باقی می ماند، وجود برخی از اعضای بدن مانند طحال برای تصفیه خون الزامی می باشد و مهم است که این عضو عملکرد درست خود را به اجرا درآورده و تمامی عوامل بیماری زایی که در خون وجود دارد را دفع خواهد کرد.
با تمام این تفاسیر متخصصان به دنبال روش های موثر برای تقویت طحال هستند و معتقدند که هرگونه ضعف و آسیبی که متوجه این عضو شود اختلالات زیادی را در سراسر بدن به همراه خواهد داشت.
بیماری طحال چیست؟
طحال همچنین ممکن است درگیر انواع دیگری از بیماری‌ها شود که در زیر به‌اختصار آنها را بررسی می کنیم:
- طحال اضافی: در حدود 10 تا 15 درصد افراد دیده می‌شود، بسیار کوچک است و عوارض خاصی ندارد.
- پارگی طحال: به‌دنبال آسیب دیدگی ایجاد می شود و ممکن است باعث خون ریزی داخلی شود.
- کم خونی داسی شکل: در این بیماری که نوعی بیماری ارثی است، گلبول های قرمز از شکل طبیعی خود خارج و به شکل هلال درمی آیند؛ در این حالت موجب اختلال در جریان خون و آسیب به اندام هایی مثل طحال می شوند.
- ترومبوسیتوپنی: در جریان ذخیره خون توسط طحال، ممکن است پلاکت های زیادی ذخیره شوند و بدن با کمبود پلاکت مواجه شود.
- سرطان طحال: این نوع سرطان نادر است.
- انفارکتوس طحال: اگر خون رسانی به طحال کاهش یابد، انفارکتوس طحال رخ می دهد. این کاهش ممکن است به دلیل وجود لخته در یکی از رگ های خون‌رسانی به طحال ایجاد شود.
- ضعف طحال: با ضعیف شدن طحال، تصفیه خون درست انجام نمی شود و سبب می شود که خون فاسد در بدن پخش شود، در برخی از نواحی و رگ های بدن رسوب کند و درد و ناراحتی را به نواحی مختلف بدن تحمیل کند.
علائم بیماری طحال چیست؟
- احساس درد یا پُر بودن سمت چپ بالای شکم
- درد هنگام تفس عمیق در ناحیه سمت چپ شکم
- احساس سیری یا عدم توانایی در خوردن یک وعده غذایی
- سوء هاضمه بعد از خوردن مواد غذایی
- خستگی های مزمن و پایین بودن سطح انرژی بدن
- کاهش وزن بدون هیچ گونه علتی
- کم خونی و زردی پوست
- عفونت‌های مکرر در ناحیه گوش، مجاری ادراری، تنفسی یا عفونت های سینوسی
علائم سرطان طحال چیست؟
یکی از سرطان های نادر که ممکن است افراد در گروه های سن مختلف به آن مبتلا شوند سرطان طحال است. سرطان طحال زمانی اتفاق می افتد که سلول های این عضو مهم به صورت غیر طبیعی شروع به رشد و تکثیر کرده و بدن نمی تواند سلول های اضافه را از بین ببرد.
سرطان زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی واکنش درستی نداشته و مانع از رشد بیش از حد سلول ها نمی شود. سرطان طحال هم مانند سایر بیماری ها علائم و نشانه هایی دارد که از مهم ترین آنها باید به دردهای بی دلیل در نواحی شکم اشاره کرد، معمولاً طحالی که با سلول های سرطانی درگیر است دردهای پیوسته را به وجود می آورد که برای افراد غیر قابل تحمل می باشد.
علاوه بر دردی که در ناحیه شکم به واسطه بروز سرطان طحال اتفاق می افتد برخی از افراد تورم را نیز تجربه می کنند، معمولاً در بخشی از بدن که طحال قرار می گیرد شکم متورم شده و از سایز طبیعی بزرگتر به نظر می رسد.
تمامی بیماری ها علائم و نشانه هایی دارند که معمولاً در بین افراد بیمار یکسان و مشابه است، متخصصان معمولا خونریزی های بی دلیل و پیوسته در نواحی مختلف بدن را از جمله دلایل ابتلا به بیماری های خاص مانند سرطان طحال می دانند.
اگر به طور پیوسته با خونریزی لثه یا خونریزی بینی یا روده مواجه هستید باید به چنین آسیب جدی مشکوک شده و سریعاً برای بررسی های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
همانقدر که چاقی بی دلیل و سریع خطرناک است کاهش وزن شدید و محسوس هم نشانه ای از یک بیماری جدی خواهد بود، اگر بی دلیل کاهش وزن محسوس را تجربه می کنید بدون آنکه تغییری در رژیم غذایی خود اعمال کرده باشید می تواند از نشانه های این بیماری خطرناک باشد.
عوارض بزرگ شدن طحال چیست؟
بزرگ شدن طحال یا اسپلنومگالی به دلیل عوامل، عفونت‌ها یا بیماری های مختلفی مثل عفونت های ویروسی مانند مونونوکلئوز، عفونت های باکتریایی مانند سیفلیس، عفونت‌های انگلی مانند مالاریا، انواع مختلف آنمی همولیتیک، سرطان‌های خون و… رخ می دهد و علائمی چون سوء هاضمه یا احساس ناراحتی گوارشی بعد از غذا خوردن، احساس درد و ناراحتی در اطراف ناحیه طحال، درد هنگام تنفس عمیق، خستگی مزمن، کم‌خونی، کاهش وزن، ظاهر شدن کبودی‌های زیاد در بدن، خونریزی، یرقان (زردی پوست و چشم) و… به‌دنبال دارد.
این عارضه ممکن است تنها با تغییر و اصلاح سبک زندگی، دارو درمانی و درمان عللی که به بزرگ شدن طحال منجر شده، درمان و ناپدید شود و یا ممکن است که آن‌قدر شدید، دردناک و مشکل آفرین باشد که بیمار را نیازمند جراحی و خارج کردن طحال از بدن کند. درد در این عارضه، در ناحیه اطراف طحال، کمر و شانه بروز می‌یابد و باعث احساس فشار زیادی در بیمار می‌شود.
عمل طحال
اگر بزرگی طحال در بیمار عارضه های جدی ایجاد کرده یا بیمار مبتلا به پارگی طحال، سرطان، کیست یا تومور یا اختلالات خونی باشد، پزشک معالج راه جراحی را برای حل این مشکلات پیش می گیرد. عمل جراحی طحال یا اسپلنکتومی، عملی برای برداشتن این عضو است. اگر فقط بخشی از طحال برداشته شود، به آن اسپلنکتومی جزئی می‌گویند.
اسپلنکتومی با روشی به نام لاپاراسکوپی انجام می شود که طی آن جراح، وسیله ای شبیه به تلسکوپ را که دوربین ریزی به آن متصل است، از طریق ایجاد شکاف ریزی در ناف وارد بدن می کند، این ابزار لاپاراسکوپ نام دارد. لاپاراسکوپ با ورود به بدن، نمایی از درون شکم را ضبط و به مانیتور انتقال می دهد، جراح به کمک مانیتور و لاپاراسکوپ، جراحی را انجام می دهد.
برای مشاهده فیلم عمل برداشتن طحال می توانید ویدیو زیر را مشاهده کنید:
این عمل معمولا عملی بی خطر است و نیاز به بستری در بیمارستان نیز ندارد، بیمار خیلی زود از بیمارستان مرخص می شود و خیلی سریع دوره نقاهت را طی کرده و به فعالیت های روزانه خود برمی گردد.
